Türkiye’de Ham Petrol Fiyatları - Cari Açık İlişkisi Üzerine Ampirik Bir Çalışma

Özet

Türkiye gibi net enerji ithalatçısı ülkelerin dış ticaret dengeleri enerji fiyatlarına, özellikle de ham petrol fiyatlarına oldukça duyarlıdır. Son 15-20 yılda petrol fiyatlarındaki yükseliş dikkate alındığında, Türkiye’de cari işlemler dengesinde görülen olumsuzluklarda bu durumun etkisi önem kazanmaktadır. Bunun paralelinde Türkiye’nin enerji açığı nedeniyle petrol ithalatı ve dolayısıyla petrol fiyatlarındaki yükseliş, Türkiye’deki işletmeleri de etkilemektedir. Petrol özellikle sanayi üretimi yapan işletmelerin de doğrudan ve dolaylı olarak üretim faaliyetlerini sürdürebilmeleri için kritik bir öneme sahiptir.   Dolayısıyla bu çalışmada, Türkiye ekonomisi üzerinde çeşitli etkileri söz konusu olan petrol fiyatlarındaki oynaklık 1998Q1 – 2015Q3 dönemi itibariyle zaman serisi yöntemleri kullanılarak Türkiye’nin cari işlemler açığına etkisi belirlenmeye gayret edilmiştir. Bu çerçevede Brent türü ham petrol fiyatları ile Türkiye’nin cari açığının GSYİH’na oranı değişkenlerine ait serilerin durağanlıkları Augmented Dickey Fuller (ADF), Phillips
Perron (PP) ve Kwiatkowski-Phillips-Schmidt-Shin (KPSS) birim kök testleri ile incelenmiş ve serilerin fark değerinde durağan olduğu saptanmıştır. Sonrasında aynı mertebeden durağan olduğu belirlenen seriler arasındaki eş-bütünleşme ilişkisi ARDL (Autoregressive Distributed Lag) Sınır Testi yaklaşımıyla incelenmiş, seriler arasında eş-bütünleşme ilişkisi olduğu sonucuna varılmış, uzun dönem ve kısa dönem katsayıları elde edilerek ham petrol fiyatlarındaki değişimin Türkiye’nin cari açığı üzerindeki etkisi sayısal olarak ortaya konmuştur. Son olarak Granger Nedensellik Testi ile ilişkinin yönü saptanmış, ham petrol fiyatlarından Türkiye’nin cari açığına doğru tek yönlü bir nedensellik ilişkisi tespit edilmiştir. Tüm bu sonuçlar dünyadaki ham petrol fiyatlarının, Türkiye’nin cari açığı üzerinde kalıcı ve önemli bir etkiye sahip olduğunu göstermektedir.