PİYASA KURUMSALLAŞMASINDA İLLER ARASI GELİŞMİŞLİK SIRALAMASI: TEMEL BİLEŞENLER ANALİZİYLE İSTİHDAM EKSENLİ ENDEKS ÖNERİSİ

Özet

Piyasa ekonomisinin kurumsallaşmasında birincil iş piyasası başat role sahiptir. Bu çalışmanın amacı da birincil
iş piyasası aktörü olan işletmelerdeki çalışan sayılarına dayalı olarak piyasa kurumsallaşmasının gelişmişlik
düzeyine göre 81 ilin kendi aralarında gelişmişlik sıralamasının gerçekleştirilmesidir. Veriler SGK 2016 yılı
istatistik yıllığından derlenmiştir. Sıralama çalışması temel bileşenler tekniği kullanılarak gerçekleştirilmiştir.
Temel bileşenler analizi ile 88 faaliyet alanındaki işletmelerde istihdam edilenlerin 81 ildeki sayıları alınarak
uygulama gerçekleştirilmiştir. Temel bileşenler analizi ilk olarak korelasyon matrisine ikinci olaraksa kovaryans
matrisine göre uygulanmıştır. Her iki uygulamada da illerin sıralamalarında en gelişmiş ve en az gelişmiş piyasa
kurumsallaşmasının olduğu ilk üçer ilde aynı sonuçlara ulaşılmıştır. Diğer illerdeyse sıralamalarda birkaç sıralık değişim gözlenmiştir. Her iki uygulamada da ilk temel bileşenin varyans açıklama oranları çok yüksek seviyede
bulunmuştur (Korelasyon matrisine dayanan uygulama için %76; kovaryans matrisine dayanan uygulama için
%93). Elde edilen bulgulara göre her iki uygulama sonucunda da İstanbul (1. sırada), Ankara (2. sırada), İzmir
(3. sırada) ve Bursa’nın (4. sırada) ilk dört sırada yer aldıkları görülmektedir. En az piyasa kurumsallaşmasının
olduğu son üç il ise Ardahan (79. sırada), Bayburt (80. sırada) ve Tunceli (81. sırada) olarak gerçekleşmiştir.
Elde edilen bulgular, hizmet ve sanayi sektörünün temel ekonomik faaliyetleri oluşturduğu büyük metropollerde
piyasa kurumsallaşmasında en gelişmiş yapının mevcut olduğunu göstermektedir. Buna karşılık sınırlı nüfusa
sahip ve nispeten tarım ve hayvancılıkla tarıma dayalı ticaretin geliştiği illerdeyse piyasa kurumsallaşmasının
ülke geneline göre gelişim gösteremediğini desteklemektedir.